Steps we always take in all projects

Πλήρωση μίας θέσης έκτακτου προσωπικού στο πλαίσιο της Πράξης με τίτλο «ΠΑΝελλαδική υποδομή για τη μΕλέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλΙματικής Αλλαγής (ΠΑΝΑΚΕΙΑ)»

Αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέροντος

Πλήρωση δύο (2) θέσεων έκτακτου προσωπικού στο πλαίσιο του Υποέργου (12) «PANACEA ΠΑΙΓ» της Πράξης με τίτλο «ΠΑΝελλΑδιΚή υποδομή για τη μΕλέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλΙματικής Αλλαγής (ΠΑΝΑΚΕΙΑ)» με κωδικό ΟΠΣ (MIS) 5021516
prosklisi_panacea_05_2019.pdf

Θέμα : «Atmospheric profiling of aerosol properties using the new generation of Unmanned Aerial Vehicles and miniaturized atmospheric sensors»

Πληροφορίες – Αποστολή Βιογραφικών:

– The Cyprus Institute (Cyprus): Prof. Jean Sciare (j.sciare@cyi.ac.cy)

– National Observatory of Athens (Greece): Prof. Nikos Mihalopoulos (nmihalo@noa.gr)

Προθεσμία Υποβολής Αιτήσεων: 31 Μαΐου 2019

 PhD-Thesis-UAV-Aerosol-CyI-NOA-UoC.pdf

Προκήρυξη πλήρωσης μίας θέσης έκτακτου προσωπικού στο πλαίσιο της Πράξης με τίτλο «ΠΑΝελλαδική υποδομή για τη μΕλέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλΙματικής Αλλαγής (ΠΑΝΑΚΕΙΑ)»

PhD position to offer within Institute of Environmental Physics University of Bremen, as part of a transregional project funded by the German science foundation (DFG) in the field of analysis of satellite-based Reflectance measurements and cloud parameters in the Arctic.

Contact: Dr. Marco Vountas,
phone: 49-421-218-62106
fax: 49-421-218-9862106
e-mail: vountas@iup.physik.uni-bremen.de

Αφορμή για τη σύντομη παρέμβαση μας στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα είναι η συχνή εμφάνιση στα τοπικά μέσα ενημέρωσης συνεντεύξεων και σχολίων που αρνούνται την ύπαρξη της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και αφήνουν να εννοηθεί ότι το κλίμα αλλάζει μόνο από φυσικούς παράγοντες. Νοιώθουμε ότι δε μπορεί να συνεχιστεί η παραπληροφόρηση των πολιτών από συνεντεύξεις που δε παρουσιάζουν την επιστημονική γνώση και ενημέρωση σε αυτόν τον τομέα αγνοώντας την επιστημονική πρόοδο στην κατανόηση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

O Γάλλος Jean Baptist Fourier μελέτησε για πρώτη φορά την ακτινοβολία που δέχεται η γη από τον ήλιο και αυτή που επιστρέφει από τη γη στο διάστημα. Το 1827 αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα φαινόμενο, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση της θερμοκρασίας της γης σε υψηλά επίπεδα και το παρομοιάζει με αυτό του θερμοκηπίου. Πολύ αργότερα το 1896 ο Σουηδός Svarnte Arrenhius υποστηρίζει ότι η θερμοκρασία της επιφάνειας της γης επηρεάζεται σημαντικά από τα αέρια που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα, τα οποία έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν την θερμότητα και ονομάζει για πρώτη φορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τα αέρια αυτά που συμμετέχουν στο φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι οι υδρατμοί (Η2Ο), το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4) και το υποξείδιο του αζώτου (Ν2Ο).

Τα αέρια του θερμοκηπίου επιτρέπουν τη διέλευση της ηλιακής ακτινοβολίας προς τη γη, ενώ ταυτόχρονα απορροφούν και ανακλούν ξανά προς τη γη και άλλες κατευθύνσεις ένα μέρος της γήινης υπέρυθρης ακτινοβολίας (IR ακτινοβολίας) με αποτέλεσμα την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης. Λόγω του φυσικού φαινομένου του θερμοκηπίου η μέση θερμοκρασία της γης διατηρείται περίπου στους +15 oC. Αν η γη δεν είχε ατμόσφαιρα, η συνολική γήινη IR ακτινοβολία θα επέστρεφε στο διάστημα. Η γη θα είχε μέση θερμοκρασία ίση -18 ºC και κατά συνέπεια η επιφάνεια του πλανήτη θα ήταν μία απέραντη παγωμένη έκταση, αφιλόξενη για τα περισσότερα είδη της πανίδας και της χλωρίδας.

Μελετώντας την εξέλιξη της μέσης τιμής της θερμοκρασίας πλανητικά, ο πλανήτης είναι κατά 0,8°C θερμότερος σε σχέση με το έτος 1860, βασιζόμενοι σε δεκάδες υψηλής ποιότητας και μεγάλης διάρκειας παρατηρήσεις από θερμόμετρα σε ολόκληρο τον κόσμο πάνω από στεριά και θάλασσα. Έντεκα από τα τελευταία δώδεκα χρόνια είναι από τα θερμότερα κατά την χρονική περίοδο από το 1850 έως σήμερα. Ταυτόχρονα η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στο βόρειο ημισφαίριο προσεγγίζει μια αύξηση περίπου 2οC στην αρκτική ζώνη.

Επομένως αν και το φυσικό ατμοσφαιρικό αυτό φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι απαραίτητο και ευεργετικό για την ανάπτυξη και την επιβίωση κάθε μορφής ζωής πάνω στον πλανήτη, κατά τη διάρκεια του 20ου και 21ου αιώνα καταγράφεται μία σημαντική αύξηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου και άλλων χημικών ενώσεων στην ατμόσφαιρα που δρουν ως θερμοκηπιακοί ρύποι και απορυθμίζουν την ισορροπία του. Οι θερμοκηπιακοί αυτοί ρύποι είναι εκτός του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), του μεθανίου (CH4) και του υποξειδίου του αζώτου (Ν2Ο), το τροποσφαιρικό όζον (Ο3, οι χλωροφθοράνθρακες (CFC’s), οι υδρογονοφθοράνθρακες (ΗCFC’s), οι υπερφθοράνθρακες (ΡFC’s), οι υδρογονοφθοράνθρακες (ΗFC’s) και το εξαφθοριούχο θείο (SF6). Οι τελευταίοι αυτοί ρύποι ουδέποτε αποτελούσαν συστατικό του ατμοσφαιρικού αέρα αλλά προστέθηκαν στην ατμόσφαιρα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες.

Το διοξείδιο του άνθρακα ήταν για χιλιάδες χρόνια σε ισορροπία στη φύση σε συγκεντρώσεις από 200 έως 250 ppm (v/v), όπως φαίνεται στα σχήματα 1 και 2. Τον 20ο αιώνα μέσα σε διάστημα 100 χρόνων αυξήθηκε κατά 30% παγκοσμίως. Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς, ενώ το Φεβρουάριο του φετινού έτους 2019 έχει φτάσει τα 411,75 ppm με αυξητική τάση. Όπως φαίνεται στο σχήμα 2, με παρόμοιους ρυθμούς αυξήθηκαν οι συγκεντρώσεις του μεθανίου (CΗ4) και του υποξειδίου του αζώτου (Ν2Ο) σε σχέση με την σύσταση της μη-ρυπασμένης ατμόσφαιρας τον 20ο αιώνα.

Προκειμένου να διατηρηθεί μία πλήρης ισορροπία στο οικοσύστημα, απαιτείται η συγκέντρωση των παραπάνω αερίων της ατμόσφαιρας να μην παρουσιάζει σημαντικές αυξομειώσεις, διότι διαφορετικά είναι πιθανό να προκληθούν θερμοκρασιακές μεταβολές, οι οποίες με τη σειρά τους θα επιφέρουν κλιματικές αλλαγές πάνω στον πλανήτη. Θα συμφωνήσουμε φυσικά ότι γεωλογικές έρευνες έχουν δείξει ότι υπήρξαν περίοδοι στην ιστορία της γης που η επιφάνεια της ήταν θερμότερη ή ψυχρότερη σε σύγκριση με τη σημερινή εποχή, προκαλώντας σημαντικές κλιματικές αλλαγές. Κάθε φορά που στο παρελθόν οι αλλαγές δεν ήταν τόσο ραγδαίες, υπήρχε χρόνος για σταδιακή προσαρμογή της φύσης. Αντίθετα όσες φορές οι αλλαγές ήταν απότομες, είχαν ως αποτέλεσμα τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και μερικές φορές προκάλεσαν μαζικές εξαφανίσεις ζώντων οργανισμών.

Η χρήση ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ενέργειας, οι βιομηχανικές και αγροτικές δραστηριότητες που διατηρούν το επίπεδο της ποιότητας ζωής σήμερα προκαλούν πολύ γρήγορη αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου. Μέχρι τώρα στοιχηματίζουν κάποιοι ότι το όφελος μας είναι μεγαλύτερο από την καταστροφή που προκαλούμε στον πλανήτη. Έμπειροι παίκτες στοιχημάτων δεν ξαφνιάζονται όταν υπάρχει διαφωνία των ειδικών. Καταλαβαίνουν ότι λόγοι συναισθηματικοί και ιδεολογικοί επηρεάζουν την αξιολόγηση της πληροφορίας. Όμως η αβεβαιότητα στις προβλέψεις για κλιματικές αλλαγές λόγω ανθρωπογενούς επίδρασης μειώνεται συνεχώς. Πάντα τα επιστημονικά αποτελέσματα σε παγκόσμια κλίμακα θα έχουν μια αβεβαιότητα και αυτό δεν πρέπει να μας αποτρέπει στις αποφάσεις που παίρνουμε. Επίσης δεν πρέπει να είμαστε αφελείς ότι δε θα πληρώσουμε την επίδραση μας στο περιβάλλον και στο κλίμα του πλανήτη. Χρειάζεται αλλαγή πολιτικής στη βιομηχανική και αγροτική ανάπτυξη. Οι εκπομπές του CO2 προέρχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες και η μείωση τους πρέπει να επικεντρωθεί στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων που σχετίζεται με πολλούς παράγοντες, όπως η αύξηση του πληθυσμού, η παραγωγή ενέργειας και η οικονομική ανάπτυξη.

Από τα προαναφερθέντα αέρια του θερμοκηπίου, το διοξείδιο του άνθρακα θεωρείται ότι έχει τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην κλιματική αλλαγή λόγω της υπέρμετρης παραγωγής του από τις καύσεις των υδρογονανθράκων και την εκτεταμένη καταστροφή των δασών και κυρίως στον Αμαζόνιο. Βέβαια πολύ εύκολα συμπεραίνει κάποιος ότι αν προστεθούν όλα μαζί τα αέρια του θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη (και οφείλονται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες), η συνολική ευθύνη τους θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη αυτής του CO2.

Αρνητές του φαινομένου θεωρούν αφελώς ότι κλιματικές αλλαγές έχουν συμβεί στο παρελθόν και θα συμβούν και στο μέλλον από φυσικές αιτίες. Συμφωνούμε στη γενική τοποθέτηση, αλλά εμάς μας ενδιαφέρει τι συμβαίνει στον αιώνα μας και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις των ανθρωπογενών εκπομπών στη γη που θα οδηγήσουν σε αλλαγές στη θερμοκρασία και άλλες παραμέτρους (π.χ. στάθμη θάλασσας, βροχόπτωση). Προφανώς σε 100.000 χρόνια ή 1.000.000 χρόνια από τώρα θα υπάρξουν αλλαγές κλιματικές λόγω φυσικών παραγόντων αλλά ποιος ξέρει πως θα είναι ο πλανήτης μας τότε; Εμείς ως γονείς και πολίτες αυτού του κόσμου, καλό είναι να νοιαστούμε για τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Ας μην αφήσουμε προσωπικές εμμονές και επιχειρήματα τύπου Τραμπ να μας επηρεάζουν.

Ένα παρόμοιο παράδειγμα είναι αυτό του καπνίσματος και των επιπτώσεων του στην υγεία. Μερικοί καπνιστές υποστηρίζουν ότι δε σταματούν το κάπνισμα γιατί γνωρίζουν κάποιον π.χ. ένα βοσκό 90 χρονών στα ορεινά της Κρήτης που καπνίζει όλη του τη ζωή και είναι ακμαιότατος. Σε ένα πληθυσμό δε μας ενδιαφέρει τι μπορεί να συμβεί σε ένα άτομο αλλά στο σύνολο. Επιστημονικές μελέτες και ιατρικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι χιλιάδες, εκατομμύρια άλλοι καπνιστές έχουν νοσήσει ή/και αποβιώσει λόγω του καπνίσματος. Εάν ευελπιστείτε να έχετε την τύχη του βοσκού και στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής τότε μη συνεχίσετε το διάβασμα του σημειώματος αυτού.

Επομένως, είναι χαρακτηριστική η αύξηση της ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης του CO2 με την απαρχή της βιομηχανικής επανάστασης, όπως παρουσιάζεται στα σχήματα 1 και 2, ενώ τα τρέχοντα επίπεδα συγκέντρωσης ξεπερνούν τα 410 ppm. Η μεταβολή της μέσης στάθμης της θάλασσας από το 1870 δίνεται στο Σχήμα 3 και συνηγορεί σε επίδραση της μεταβολής του κλίματος στη στάθμη της θάλασσας. Ο τρέχων ρυθμός αύξησης της στάθμης της θάλασσας είναι περί τα 3 εκατοστά ανά 10ετία.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για το Κλίμα (IPCC) καταρτίζει ολοκληρωμένες εκθέσεις αξιολόγησης βασιζόμενη στην τρέχουσα γνώση σχετικά με την κλιματική αλλαγή, τις αιτίες της, τις πιθανές επιπτώσεις και τις επιλογές μετριασμού και προσαρμογής. Τα τελευταία 30 χρόνια έχει εκδώσει 5 ολοκληρωμένες εκθέσεις βασιζόμενες σε δεκάδες χιλιάδες επιστημονικές εργασίες. Μερικά από τα κύρια συμπεράσματα των εκθέσεων διαχρονικά είναι:

IPCC (2007) “Η θέρμανση του πλανήτη είναι γεγονός και το μεγαλύτερο μέρος αυτής έχει καταγραφεί τα τελευταία 50 χρόνια. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης οφείλεται (με σιγουριά 90%) στην αύξηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου.”

IPCC (2013) “Η θέρμανση του κλιματικού συστήματος είναι αδιαμφισβήτητη και από τη δεκαετία του 1950, πολλές από τις παρατηρούμενες αλλαγές είναι πρωτοφανείς σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες έως χιλιετίες. Η ατμόσφαιρα και ο ωκεανός έχουν θερμανθεί, τα ποσά του χιονιού και του πάγου έχουν μειωθεί, και η στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί.”

IPCC-SR15 (2018) “Οι ανθρώπινες δραστηριότητες εκτιμάται ότι προκάλεσαν της αύξηση της παγκόσμιας θέρμανσης που οδήγησαν σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης σε περίπου 0,8 °C. Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πιθανό να οδηγήσει στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης σε 1,5 °C μεταξύ των ετών 2030 και 2052, εάν συνεχίσει να αυξάνεται με τον τρέχοντα ρυθμό.”

• Εκτός της παγκόσμιας θέρμανσης: Τις τελευταίες δεκαετίες, οι αλλαγές στο κλίμα προκάλεσαν επιπτώσεις στα φυσικά και ανθρώπινα οικοσυστήματα σε όλες τις ηπείρους και στους ωκεανούς. Οι επιπτώσεις οφείλονται στην παρατηρούμενη αλλαγή του κλίματος, ανεξάρτητα από την αιτία της, υποδεικνύοντας την ευαισθησία των φυσικών και ανθρώπινων οικοσυστημάτων στο μεταβαλλόμενο κλίμα.
• Αναμενόμενες μελλοντικές αλλαγές: Οι συνεχείς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου θα προκαλέσουν περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας και μακροπρόθεσμες αλλαγές σε όλες τις συνιστώσες του κλιματικού συστήματος, αυξάνοντας την πιθανότητα σοβαρών, εκτεταμένων και μη αναστρέψιμων επιπτώσεων για τον άνθρωπο και τα οικοσυστήματα.
  Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα είναι πολύ πιθανό ότι τα κύματα καύσωνα θα εμφανίζονται πιο συχνά και θα διαρκούν περισσότερο και ότι οι ακραίες βροχοπτώσεις θα γίνουν πιο έντονες και συχνές σε πολλές περιοχές.
• Στο μέλλον: Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι ωκεανοί θα συνεχίσουν να θερμαίνονται και να γίνονται όξινοι, ενώ η παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί.

Πόσο δραστικά; Πόσο γρήγορα;

Αυτά είναι ερωτήματα, τα οποία δεν μπορούν αν απαντηθούν με ακρίβεια ακριβώς λόγω της αβεβαιότητας του ανθρώπινου παράγοντα, δηλαδή λόγω των μελλοντικών κοινωνικοοικονομικών εξελίξεων που συνδέονται με τις εκπομπές ρύπων και της αβεβαιότητας στην κλιματική πρόγνωση και στην πρόγνωση των επιπτώσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά στην χωρική κατανομή τους. Από την άλλη εάν κοιτάξει κανείς τις προγνώσεις του έτους 2000 (Σχήμα 4) αντιλαμβάνεται ότι η παγκόσμια καταγεγραμμένη μέση θερμοκρασία (χρωματιστές γραμμές) βρίσκεται εντός του εύρους (γκρίζα περιοχή) και κοντά στο μέσο όρο (μαύρη γραμμή) των προγνώσεων από το έτος 2000 και μετά.

Επίσης υπάρχει η βεβαιότητα στο ότι ο άνθρωπος επιδρά αρνητικά στο περιβάλλον αλλά και στο κλίμα. Υπάρχει επίσης το θέμα της επικινδυνότητας για τον πλανήτη σε σχέση με τις Κλιματικές Αλλαγές. Μπορείτε όμως να περιορίσετε τις ανθρωπογενείς επιδράσεις στο περιβάλλον για να μειώσετε την επικινδυνότητα των κλιματικών αλλαγών.

Οι ερωτήσεις που κάποιος πρέπει να εξετάσει είναι:

• Είσαστε έτοιμοι να “πληρώσετε” για τον περιορισμό των κλιματικών αλλαγών;
• Πόσο έτοιμοι είσαστε να “πληρώσετε”;
• Ποιο είναι το “προσωπικό” κόστος και ποιο το κόστος στις επόμενες γενιές;

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το όφελος είναι στην άλλη πλευρά του νομίσματος από την επικινδυνότητα.

• Το μέλλον είναι σημαντικό να βασίζεται σε:
• Μείωση εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου
• Προοδευτική αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με εναλλακτικές μορφές καυσίμων και ενέργειας
• Καινούριες τεχνολογίες
• Ορθολογική χρήση ενέργειας και αλλαγή σκέψης του “καταναλωτή”
• Αλλαγές στη βιομηχανία με στόχο μια “πράσινη επιχειρηματικότητα”

Και επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι τα ορυκτά καύσιμα που είναι φυσικοί πόροι δε θα διαρκέσουν για πάντα.
Τέλος, τον τελευταίο καιρό, σε παγκόσμιο επίπεδο εκδηλώνονται μαζικές κινητοποιήσεις για το κλίμα, με πρωταγωνιστές κυρίως παιδιά. Τα παιδιά μας είναι αυτά που θα πληγούν περισσότερο από την επερχόμενη αλλαγή του κλίματος. Αυτό το έχουν αντιληφθεί και αντιδρούν. Είναι αφελές την ίδια στιγμή σε τοπικό επίπεδο να δημοσιεύονται πλήθος άρθρων που αγνοούν τα επιστημονικά αποτελέσματα και τις διεθνείς δημοσιεύσεις της πλειοψηφίας των επιστημόνων και παγκόσμιων οργανισμών, οι οποίοι έχουν αποδείξει την ανθρωπογενή επίδραση στην κλιματική αλλαγή συμμεριζόμενοι την αγωνία των νέων και λαμβάνοντας μέρος σε διεθνείς συνδιασκέψεις, αποφάσεις και νομοθετήματα με σκοπό τον έλεγχο της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της γης.

Το Πολυτεχνείο Κρήτης συμμετέχει στην Πράξη «ΠΑΝελλΑδιΚή υποδομή για τη μΕλέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλΙματικής Αλλαγής (ΠΑΝΑΚΕΙΑ)» (MIS 5021516) που εντάσσεται στη Δράση «Ενίσχυση Υποδομών Έρευνας και Καινοτομίας» και χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).

 Σελίδα 1

 Σελίδα 2

Η μελέτη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα αστικά κέντρα παίζει βασικό ρόλο για την μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων με πρωταρχικό στόχο την βελτίωση της ποιότητας του αέρα και των περιβαλλοντικών συνθηκών για τους κατοίκους.

Στα πλαίσια της παρακολούθησης των εκπεμπόμενων αέριων ρύπων στα Χανιά, η περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με το εργαστήριο Ατμοσφαιρικών Αιωρούμενων Σωματιδίων που ανήκει στη Σχολή των Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης πραγματοποίησε μετρήσεις ατμοσφαιρικών αιωρούμενων σωματιδίων στο κέντρο της πόλης. Η συγκέντρωση μάζας των αιωρούμενων σωματιδίων με διάμετρο μέχρι 10 μm (PM10) μετρήθηκε στα Δικαστήρια για χρονικό διάστημα ενός χρόνου (Απρίλιος 2017 – Μάρτιος 2018). Στα σωματίδια με μέγεθος μέχρι 10 μm συγκαταλέγονται τόσα τα λεπτόκοκκα όσο και τα χονδρόκοκκα σωματίδια.

Η μέση ετήσια τιμή της συγκέντρωσης των PM10 στον κέντρο των Χανίων υπολογίστηκε στα 34.7 μg/m3. Με βάση τα όρια που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση η τιμή αυτή βρίσκεται χαμηλότερα από το επιτρεπτό όριο (40 μg/m3), που υποδεικνύει ότι η συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων στην ευρύτερη αστική περιοχή των Χανίων ανταποκρίνεται στα διεθνή όρια για την διατήρηση ενός καθαρότερου αέρα. Ωστόσο, βρέθηκε ότι για κάποιες μέρες οι μέσες ημερήσιες τιμές αποκλίνουν από τα αντίστοιχα επιτρεπτά όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, το επιτρεπτό όριο για τη μέση ημερήσια συγκέντρωση PM10 είναι 50 μg/m3 με 35 επιτρεπτές υπερβάσεις αυτού του ορίου μέσα σε ένα χρόνο, ενώ, στο χρονικό διάστημα της παρούσας δειγματοληψίας η μέση ημερήσια συγκέντρωση υπολογίστηκε πάνω από 50 μg/m3 για 31 μέρες. Η ύπαρξη αυτών των υπερβάσεων υποδεικνύει ότι το αστικό κέντρο των Χανιών χαρακτηρίζεται από συγκεντρώσεις σωματιδίων υψηλότερων από ότι προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, ωστόσο, η συχνότητα αυτών των «μολυσμένων» ημερών βρίσκεται μέσα στα επιτρεπτά όρια.

Η μελέτη των ημερών με υπέρβαση του ορίου της συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων επισήμανε την ύπαρξη απομακρυσμένων αλλά και τοπικών πηγών που συνεισφέρουν σημαντικά στα επίπεδα της συγκέντρωσης των PM10. Βρέθηκε, λοιπόν, ότι ο μεγαλύτερος φορέας χονδρόκοκκων σωματιδίων είναι η μεταφορά σκόνης από την έρημο της Σαχάρας όταν οι ατμοσφαιρικές συνθήκες ευνοούν την μεταφορά αέριων μαζών από την βόρεια Αφρική στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και κατ’ επέκταση στην Κρήτη. Έντονες αμμοθύελλες έλαβαν χωρά στην υπό μελέτη περιοχή τον Μάρτιο του 2018 με την συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων να φτάνει την ημερήσια τιμή των 234.4 μg/m3 στις 04/03/2018 (όπως φαίνεται στην εικόνα 1). Συνολικά, τον Μάρτιο του 2018 η συχνότητα των αμμοθυελλών ήταν υψηλότερη σε σχέση με τους υπόλοιπους μήνες με 12 από τις 31 μέρες να υπάρχει έντονη μεταφορά σκόνης από την Σαχάρα. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών οι υπερβάσεις του ορίου των 50 μg/m3 που σημειώθηκαν οφείλονταν στην πλειοψηφία τους στην μεταφορά σκόνης με το ποσοστό συνεισφοράς στις μετρούμενες συγκεντρώσεις να κυμαίνεται μεταξύ 37-96 %. Τα συγκεκριμένα ευρήματα δείχνουν ξεκάθαρα ότι η σκόνη από την Σαχάρα είναι μία φυσική πηγή προέλευσης χονδρόκοκκων σωματιδίων που λαμβάνει χώρα στην περιοχή της Κρήτης κυρίως το πρώτο (ημερολογιακά) εξάμηνο του χρόνου.

Εξαιρώντας τις περιπτώσεις της μεταφοράς σκόνης από την Σαχάρα, υψηλότερες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων μετρήθηκαν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών (Ιούλιος-Αύγουστος) και των χειμερινών (Νοέμβριος-Φεβρουάριος). Και στις δύο περιπτώσεις ανθρωπογενείς δραστηριότητες προκάλεσαν την εκπομπή ρυπαντών στην αστική περιοχή. Κατά κύριο λόγο οι αυξημένες συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών προκλήθηκαν από αυξημένες εκπομπές των οχημάτων λόγω υψηλής τουριστικής σεζόν ενώ οι αυξημένες εκπομπές των χειμερινών μηνών ήταν το αποτέλεσμα των εκπομπών λόγω θέρμανσης. Συγκριτικά, οι εκπομπές λόγω θέρμανσης είχαν μεγαλύτερη συνεισφορά στα επίπεδα της εξωτερικής συγκέντρωσης σε σχέση με τις εκπομπές των οχημάτων. Η μέση ωριαία συγκέντρωση στις ώρες αιχμής δεν υπερέβη τα 40 μg/m3 ενώ τις βραδινές ώρες του χειμώνα η μέση ωριαία συγκέντρωση των ατμοσφαιρικών σωματιδίων κυμαινόταν συνήθως μεταξύ 40-70 μg/m3.

Συμπερασματικά, οι μετρήσεις των ατμοσφαιρικών αιωρούμενων σωματιδίων (PM10) στην περιοχή των Δικαστηρίων έδειξαν ότι το αστικό κέντρο των Χανίων χαρακτηρίζεται από επιτρεπτές για τα διεθνή όρια τιμές με βάση την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, σημαντική φυσική πηγή προέλευσης χονδρόκοκκων σωματιδίων αποτελεί η μεταφορά σκόνης από την Σαχάρα που επηρεάζει τα τοπικά επίπεδα συγκέντρωσης κυρίως το πρώτο εξάμηνο του χρόνου. Αντιθέτως, ως σημαντικότερες ανθρωπογενείς πηγές προέλευσης με τοπικό χαρακτήρα αναγνωρίσθηκαν πρωταρχικά οι εκπομπές λόγω θέρμανσης κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών και ακολούθως οι εκπομπές των οχημάτων με μεγαλύτερη συνεισφορά τους καλοκαιρινού μήνες.

Σταθμός Πολυτεχνείου: Μετρήσεις Σκόνης από τη Σαχάρα – Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2019

Ο μετεωρολογικός σταθμός του Πολυτεχνείου Κρήτης αποτελεί μέρος του Ελληνικού δικτύου παρακολούθησης των βασικών ατμοσφαιρικών μεταβλητών (PANACEA, Panhellenic infrastructure for atmospheric composition and climate change) και έτσι συνεισφέρει με την παροχή δεδομένων για την περιοχή της δυτικής Κρήτης ως σημαντικό σταθμό μετρήσεων για την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσόγειου.
Μετρήσεις της συγκέντρωσης μάζας των αιωρούμενων σωματιδίων με διάμετρο μέχρι 10 μm (PM10) για ένα μήνα δειγματοληψίας (15/01-13/02) έδειξαν σημαντική μεταφορά σκόνης από την Σαχάρα ιδιαίτερα στις 25/01 και 06/02 με μέγιστη τιμή συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας στα 407 μg/m3 και 495 μg/m3 αντιστοίχως.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει ημερήσιο όριο (μέση τιμή) για τα PM10 στα 50 μg/m3, όριο το οποίο υπερβλήθηκε κατά πολύ τις δύο αυτές ημέρες με αντίστοιχες μέσες ημερήσιες τιμές στα 142 μg/m3 στις 25/01/2019 και 138 μg/m3 στις 06/02/2019. Οι μέση ημερήσια συγκέντρωση PM10 για την υπόλοιπη περίοδο δειγματοληψίας κυμάνθηκε σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα, δηλαδή μεταξύ 14-43 μg/m3, υποδεικνύοντας ότι η μεταφορά σκόνης από την Σαχάρα συνεισφέρει σημαντικά στα επίπεδα της συγκέντρωσης των χονδρόκοκκων σωματιδίων.

Ανάβυσσος 22/2/2019

Διακεκριμένοι Έλληνες Ερευνητές του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, θα συμμετάσχουν σε ερευνητική αποστολή, στο πλαίσιο του ερευνητικού πλόα PERLE-2 της Γαλλικής Δημοκρατίας, ο οποίος θα λάβει χώρα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου από 26/2/2019 έως 17/3/2019. Η αποστολή θα διενεργηθεί με το Γαλλικό ερευνητικό σκάφος “R/V Pourquoi pas” του Γαλλικού Ερευνητικού Κέντρου “Ifremer”, με αφετηρία και λήξη στο λιμάνι του Ηρακλείου Κρήτης.

Η ερευνητική αποστολή περιλαμβάνει συλλογή φυσικών, χημικών, βιολογικών και οπτικών δεδομένων στο θαλάσσιο περιβάλλον με στόχο την μελέτη των φυσικών και βιοχημικών διεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Η μετρήσεις/δειγματοληψίες που θα γίνουν στην αποστολή θα συνδυαστούν με συλλογή δεδομένων από αυτόνομους πλωτήρες (Gliders, Argo) που ανήκουν σε Γαλλικά ερευνητικά κέντρα και το Παν/μιο Κύπρου. Προσθέτως θα ποντιστεί διάταξη με φυσικοχημικούς αισθητήρες και ιζηματοπαγίδες σε σημείο νοτιοανατολικά της Κρήτης. Το σύνολο των ως άνω δράσεων αποτελεί καινοτόμο προσπάθεια που θα συμβάλλει ουσιαστικά στην μελέτη του θαλάσσιου περιβάλλοντος της περιοχής έρευνας.

Στην αποστολή θα συμμετέχουν εκτός από τους Γάλλους και Έλληνες ερευνητές και διακεκριμένοι επιστήμονες από την Ιταλία, το Ισραήλ, την Ισπανία και τις Η.Π.Α..

Τις τελευταίες ημέρες η ελληνική επικράτεια βρίσκεται υπό τη συνεχόμενη επίδραση ορυκτογενούς σκόνης από την έρημο της Σαχάρας. Αν και η μεταφορά ερημικής σκόνης από τις ερήμους της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής προς τη λεκάνη της Μεσογείου είναι ένα φυσικό φαινόμενο, η συχνότητα και η ένταση αυτών των πρόσφατων φαινομένων μπορεί να χαρακτηριστούν ασυνήθιστες. Στο πλαίσιο της εθνικής ερευνητικής υποδομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ έχουν ενταχθεί σε εθνικό επίπεδο οι κύριοι σταθμοί παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που υπάγονται στα ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας. Οι σταθμοί αυτοί παρακολουθούν σε συνεχή βάση και πραγματικό χρόνο την εξέλιξη των φαινομένων και αποτελεί υποχρέωση της υποδομής η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση σχετικά με αυτά τα φαινόμενα.

Η παρουσία σκόνης στην ατμόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα αισθητή στην Αττική το τελευταίο 24ωρο, η μέγιστη τιμή PM10 που παρατηρήθηκε ήταν 518 μg/m3 (μέση τιμή πενταλέπτου στις 23:25 της 25/3) όπως καταγράφηκε από το σταθμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο και το φαινόμενο βρίσκεται σε ύφεση (191 μg/m3 μέση τιμή πενταλέπτου στις 15:30 της 26/3). Στην Κρήτη, που βρίσκεται σχεδόν υπό τη συνεχή επίδραση σκόνης από τις 22 Μαρτίου, οι τιμές σήμερα 26/3 ανήλθαν στα 710 μg/m3 στο Ηράκλειο στις 16:20 και στα 384 μg/m3 στο σταθμό υποβάθρου του Φινοκαλιά στις 16:40 σύμφωνα με τις μετρήσεις του Πανεπιστημίου Κρήτης (μέσες τιμες πενταλέπτου). Υπενθυμίζεται ότι η οριακή επιτρεπτή 24ωρη τιμή είναι 50 μg/m3 και δε πρέπει να παραβιάζεται πάνω από 35 φορές το χρόνο. Το φαινόμενο είναι σε εξέλιξη και αναμένεται συνεχιστεί με μειωμένη ένταση μέχρι τις 29/3 επηρεάζοντας κυρίως την κεντρική και νότια Ελλάδα. Σημαντικά αυξημένες συγκεντρώσεις σκόνης είναι πιθανόν να πλήξουν το ανατολικό κυρίως τμήμα της Κρήτης την Τετάρτη 28/3.

Η πανελλαδική ερευνητική υποδομή ΠΑΝΑΚΕΙΑ (PANACEA- PANhellenic infrastructure for Atmospheric Composition and climatE change) στοχεύει στο συντονισμό των εθνικών υποδομών για την παρατήρηση ατμοσφαιρικών και κλιματικών παραμέτρων, προσφέροντας υπηρεσίες στην πολιτεία και στους πολίτες.
Η υποδομή συντονίζεται από το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών του Πανεπιστημίου Κρήτης, με υπεύθυνο τον Νικόλαο Μιχαλόπουλο Καθηγητή του Τμήματος Χημείας του ΠΚ και Διευθυντή του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Η υποδομή έχει πανελλήνια εμβέλεια και συμμετέχουν το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής του ΙΤΕ, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Αιγαίο, το Πανεπιστήμιο Πάτρας και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών.

Η πανελλαδική ερευνητική υποδομή για τη μελέτη της σύστασης της ατμόσφαιρας και της κλιματικής αλλαγής σε εθνικό επίπεδο ΠΑΝΑΚΕΙΑ (PANACEA- PANhellenic infrastructure for Atmospheric Composition and climatE change) στοχεύει στο συντονισμό των εθνικών υποδομών για την παρατήρηση ατμοσφαιρικών και κλιματικών παραμέτρων, προσφέροντας υπηρεσίες στην πολιτεία και στους πολίτες.
Η υποδομή συντονίζεται από το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών του Πανεπιστημίου Κρήτης, με υπεύθυνο τον Νικόλαο Μιχαλόπουλο Καθηγητή του Τμήματος Χημείας του ΠΚ και Διευθυντή του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Στην εθνική αυτή προσπάθεια συμμετέχουν όλες οι κύριες ερευνητικές ομάδες της χώρας που ασχολούνται με τη παραπάνω θεματική, με αποδεδειγμένη αριστεία που αντικατοπτρίζεται στις πολυάριθμες ψηλής ποιότητας επιστημονικές δημοσιεύσεις, στην προσέλκυση πληθώρας ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων και στη διεθνή αναγνώριση με συμμετοχή σε Διεθνείς επιτροπές και οργανισμούς (όπως: η διακυβερνητική επιτροπή για το κλίμα, IPCC, ο διεθνής μετεωρολογικός οργανισμός, WMO κα).
Η ΠΑΝΑΚΕΙΑ πρωτοστατεί σε πειράματα που αποσκοπούν στην κατανόηση των ατμοσφαιρικών διεργασιών και της επίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο φυσικό περιβάλλον με έμφαση στην ποιότητα της ατμόσφαιρας και κατά συνέπεια στη δημόσια υγεία, το κλίμα, και τα οικοσυστήματα. Η ΠΑΝΑΚΕΙΑ θεραπεύει επιστημονικά ερωτήματα για την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, περιοχή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος καθόσον αποτελεί σταυροδρόμι αερίων μαζών και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, είναι εξαιρετικά ευαίσθητη σε κλιματικές διακυμάνσεις, και έχει ολιγοτροφικό θαλάσσιο οικοσύστημα η παραγωγικότητα του οποίου εξαρτάται από τις ατμοσφαιρικές εναποθέσεις θρεπτικών συστατικών. Λόγω της σημαντικότητας της περιοχής που καλύπτει η έρευνα της ΠΑΝΑΚΕΙΑ, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από ερευνητές στην Ευρώπη και την Αμερική, με τους οποίους συνεργάζεται η υποδομή.
Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος EMERGE (Effect of Megacities on the Transport and Transformation of Pollutants on the Regional to Global Scales), που συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο της Βρέμης, και αποσκοπεί στη μελέτη της ρύπανσης που προέρχεται από τις μεγαλουπόλεις, των μετασχηματισμών που συντελούνται κατά την παραμονή τους στην ατμόσφαιρα και συνολικά της επίδρασής τους τόσο σε περιοχική κλίμακα όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, θα πραγματοποιηθούν ατμοσφαιρικές μετρήσεις από το γερμανικό ερευνητικό αεροσκάφος HALΟ, ένα αεροσκάφους μεγάλου βεληνεκούς και επιχειρησιακής δυνατότητας σε μεγάλα υψόμετρα.
Στις 10/3 και 9/4/2018, στα πλαίσια του προγράμματος EMERGE, το ερευνητικό αεροσκάφος HALO θα διέλθει από τον ελληνικό εναέριο χώρο και συγκεκριμένα πάνω από την Πελοπόννησο, την Αττική και την Κρήτη στη διαδρομή του προς και από τη ΝΑ Ασία, καταγράφοντας συνεχώς δεδομένα για τη σύσταση της ατμόσφαιρας. H PANACEA θα παρακολουθεί την ατμόσφαιρα του ελλαδικού χώρου καθ’ όλη τη διάρκεια της πτήσης του HALO και θα υποστηρίξει από το έδαφος τους σκοπούς του EMERGE. Οι σταθμοί στην Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Χελμό, Κόστα Ναβαρίνο και Φινοκαλιά-Κρήτης με μετρήσεις τηλεπισκόπησης και επιφανειακές μετρήσεις θα παρατηρούν με υψηλή ακρίβεια την σύσταση της ατμόσφαιρας και θα συνεισφέρουν στην κατανόηση των εναέριων μετρήσεων. Αυτή, αποτελεί την πρώτη κοινή δράση των ελληνικών ερευνητικών υποδομών υπό την αιγίδα της PANACEA και ήδη προγραμματίζονται ευρείας κλίμακας δράσεις στο εγγύς μέλλον.