Ο σταθμός του Πανεπιστημίου Κρήτης ‘‘Φινοκαλιά’’, είναι ο κεντρικός σταθμός της PANACEA και θεωρείται αντιπροσωπευτικός του ατμοσφαιρικού υποβάθρου της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι ο αρχαιότερος σταθμός παρατήρησης της σύστασης της ατμόσφαιρας στην ευρύτερη περιοχή καθώς λειτουργεί συνεχώς από το 1993.
Ο σταθμός βρίσκεται στo Φινοκαλιά Λασιθίου (35 ° 20’Β, 25 ° 40’Α), στο βόρειο τμήμα της Κρήτης στο Δήμο Αγ. Νικολάου. Είναι εγκατεστημένος σε υψόμετρο 250 m και σε κοντινή απόσταση από την ακτογραμμή, έχοντας απρόσκοπτο μέτωπο προς τη θάλασσα από την Ανατολή έως τη Δύση. Στην περιοχή δεν παρατηρούνται σημαντικές ανθρώπινες δραστηριότητες σε απόσταση μικρότερη από 15 χμ.
Η περιοχή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη δύο ξεχωριστών εποχών: την ξηρή περίοδο (από Απρίλιο έως Σεπτέμβριο), με αυξημένα επίπεδα μεταφερόμενης ρύπανσης από την Ευρώπη και την Τουρκία και την υγρή περίοδο (από Οκτώβριο έως Απρίλιο) με χαμηλότερα φορτία ρύπανσης. Σημαντική μεταφορά σκόνης από τις ερήμους της Β. Αφρικής παρατηρείται όταν υπερισχύουν άνεμοι νοτίων διευθύνσεων.
Ο σταθμός συμμετέχει ενεργά σε διάφορα διεθνή δίκτυα περιβαλλοντικών σταθμών, με εξέχουσα θέση ως υπερ-σταθμός (superstation) στην ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή Aerosol, Clouds and Trace Gases Research Infrastructure-ACTRIS (ESFRI roadmap 2016). Δεδομένα από το σταθμό παρέχονται στους εθνικούς φορείς που επωμίζονται τον έλεγχο της ποιότητας της ατμόσφαιρας και στις εγκυρότερες διεθνείς βάσεις δεδομένων: στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, στη βάση δεδομένων EMEP (European Monitoring and Evaluation Programme), στο δίκτυο, στο δίκτυο ICOS (Integrated Carbon Observation System), στο δίκτυο AERONET (AErosol RObotic NETwork), στο δίκτυο ILTER (International Long Term Ecological Research Network).
Η αναφορά στις βάσεις δεδομένων προϋποθέτει την ποιοτική διασφάλιση και την πιστοποίηση των μετρήσεων που πραγματοποιούνται. Η αρτιότητα του έργου που παράγεται στο Φινοκαλιά αντικατοπτρίζεται συνολικά στις 200 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, στα 30 εθνικά και διεθνή ερευνητικά έργα που συνεχώς προσελκύονται και παράλληλα στο εκπαιδευτικό έργο με την ολοκλήρωση 20 διδακτορικών και 30 μεταπτυχιακών διπλωμάτων.
Το Παρατηρητήριο Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής (ΠΑΓΓΑΙΑ) συστάθηκε το 2017 στο νησί των Αντικυθήρων (35.86 N, 23.29 E, 110 m a.s.l), έπειτα από πρωτοβουλία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ). Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής έγινε ύστερα από μελέτες του ΕΑΑ, σύμφωνα με τις οποίες φαίνεται ότι η γεωγραφική θέση των Αντικυθήρων είναι η πλέον κατάλληλη για την παρακολούθηση των αερίων μαζών που διέρχονται από την περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου.
Το νησί των Αντικυθήρων είναι απαλλαγμένο από ανθρωπογενή δραστηριότητα και κρίνεται ιδανικό για την παρακολούθηση κλιματικών παραμέτρων αντιπροσωπευτικών της ευρύτερης περιοχής. Στο σημείο απαντώνται οι περισσότεροι τύποι αιωρημάτων, όπως Σαχαριανή σκόνη και θαλάσσια σωματίδια, ενώ ήδη έχει καταγραφεί ηφαιστειακή τέφρα από την Αίτνα αλλά και σωματίδια που προέρχονται από καύση βιομάζας και δασικές πυρκαγιές. Επιπλέον, λόγω της μικρής έκτασης αλλά και του χαμηλού υψομέτρου, η επίδραση της τοπογραφίας του νησιού στη ροή των αεριών μαζών θεωρείται αμελητέα. Τέλος, κατά τη θερινή περίοδο, ευνοείται η μεταφορά ρύπων ανθρωπογενούς προέλευσης από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου (π.χ. Αθήνα, Κων/πόλη) λόγω του ότι στην περιοχή πνέουν οι Ετησίες.
Ο σταθμός των Αντικυθήρων είναι μέλος της Ευρωπαϊκής υποδομής EARLINET (https://www.earlinet.org/index.php?id=earlinet_homepage) αλλά και του δικτύου AERONET (https://aeronet.gsfc.nasa.gov/).
ο Σταθμός του Ακρωτηρίου απέχει 2 χλμ. από την θάλασσα ενώ η περιοχή της Πολυτεχνειούπολης όπου είναι εγκατεστημένος περιβάλλεται από αγροκτήματα και κατοικημένες περιοχές. Η πόλη των Χανίων έχει πληθυσμό περίπου 54.000 κατοίκων και κείται 5 χλμ. νοτιοδυτικά του σταθμού. Το αεροδρόμιο Χανίων «Γ. Δασκαλογιάννης» βρίσκεται 6,5 χλμ ανατολικά του σταθμού, ενώ το λιμάνι της Σούδας 5 χλμ. νοτιοανατολικά αυτού.
Το Δεκέμβριο του 2009 υπεγράφη στη Στοκχόλμη τριμερής Συμφωνία μεταξύ του ΙΙΒΕΑΑ με το Bert Bolin Center του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης και την αναπτυξιακή εταιρεία της Costa Navarino, TEMES S.A., για τη δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου κλιματικών και περιβαλλοντικών μεταβολών στην περιοχή Costa Navarino της Μεσσηνίας, με την επωνυμία Navarino Environmental Observatory (N.E.O.). Οι δραστηριότητες του Παρατηρητηρίου επικεντρώνονται στην έρευνα των Κλιματικών Μεταβολών και τις επιδράσεις τους στο φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή της Μεσογείου. Η πρωτοβουλία στοχεύει στη δημιουργία ενός δυναμικού κόμβου, όπου επιστήμονες από όλο τον κόσμο που ασχολούνται με σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα, θα έχουν τη δυνατότητα διανταλλαγής γνώσεων και ιδεών, και ταυτοχρόνως την ανάπτυξη νέων εργαλείων και μεθόδων επιστημονικής έρευνας.
Ο σταθμός ατμοσφαιρικών μετρήσεων της Πάτρας βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Επιστημών Χημικής Μηχανικής (ΙΕΧΜΗ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Ο σταθμός του ΙΕΧΜΗ/ΙΤΕ βρίσκεται στο Πλατάνι Ρίου (38◦ 17’ 52’’ Β, 21◦ 48’ 31’’ Α), ένα ανατολικό προάστιο της πόλης της Πάτρας και περίπου 8 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Ο χώρος περιβάλλεται από χαμηλή βλάστηση και ελαιόδεντρα με μικρούς οικισμούς σε απόσταση του 1 χλμ και το Πανεπιστήμιο Πατρών σε απόσταση 2 χλμ. Οι σημαντικότερες ανθρωπογενείς δραστηριότητες πέραν της πόλης περιλαμβάνουν μια βιομηχανική περιοχή, περίπου 16 χλμ. ΝΔ του κέντρου της πόλης και το λιμάνι της Πάτρας, περίπου 2,5 χιλιόμετρα ΝΔ της πόλης.
Οι δραστηριότητες και οι κύριοι επιστημονικοί στόχοι του σταθμού ατμοσφαιρικών μετρήσεων της Πάτρας είναι η μελέτη των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων των ατμοσφαιρικών σωματιδίων και αερίων που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Ο Σταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στο Θησείο λειτουργεί από τον Δεκέμβριο του 2013 στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας (37.97°N, 23.72° E, σε υψόμετρο 105 m.a.s.l. και περίπου 50 m πάνω από το μέσο επίπεδο της πόλης). Θεωρείται χαρακτηριστικός αστικός σταθμός υποβάθρου που αντανακλά τα γενικότερα επίπεδα ρύπανσης της Αθήνας λόγω της μη άμεσης γειτνίασης με οδικούς κόμβους ή βιομηχανικές πηγές εκπομπών. Η τοποθεσία (στην κορυφή του λόφου Νυμφών, με υποκείμενο το κέντρο της πόλης) είναι ιδανική για τη μελέτη των επιπέδων ρύπανσης αστικού υποβάθρου αποτελώντας σημείο «υποδοχής», μέσω διασποράς και κυκλοφορίας αερίων μαζών, των αιωρούμενων σωματιδίων προερχόμενων από διαφορετικές πηγές. Περιβάλλεται από πεζόδρομο, μέτριας πυκνότητας δόμησης αστική περιοχή, σε απόσταση 500m και 800m βρίσκεται ο λόφος Φιλοπάππου (108 m.a.s.l) και η Ακρόπολη (150 m.a.s.l) αντίστοιχα, ενώ κύριες οδικές αρτηρίες βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη των 500m. Συνεπώς, ο σταθμός θεωρείται αντιπροσωπευτικός της έκθεσης, της πλειοψηφίας του πληθυσμού της πρωτεύουσας, σε ρύπους.
Το Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας (ΕΦΑ) στεγάζεται στο κτίριο της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ (40.63Ν, 22.95Ε, 50m ASL) και οι εγκαταστάσεις του βρίσκονται στο ΒΔ τμήμα της Πανεπιστημιούπολης. Η ευρύτερη περιοχή είναι χαρακτηριστική αστικής δόμησης ενώ περιβάλλεται από κεντρικές οδικές αρτηρίες. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το κέντρο της πόλης, καθώς και σε μικρή απόσταση από τον Θερμαϊκό κόλπο και το δάσος του Σέιχ Σου. Ο σταθμός του ΕΦΑ, επηρεάζεται από τις αστικές εκπομπές και θεωρείται αντιπροσωπευτικός της έκθεσης της πόλης της Θεσσαλονίκης σε ρύπους. Έχει στη διάθεσή του βασικό επιστημονικό εξοπλισμό, υποστηρίζοντας πλήθος ερευνητικών αντικειμένων με στόχο της παρακολούθηση της ατμόσφαιρας, συμμετέχοντας ενεργά σε παγκόσμια δίκτυα μετρήσεων.
Με τη συνεργιστική χρήση διάταξης Raman LIDAR, ηλιοφωτομέτρων CIMEL για πάνω από μία δεκαετία, το ΕΦΑ αποτελεί ενεργό μέλος των παγκόσμιων δικτύων EARLINET (https://www.earlinet.org/), ACTRIS (https://www.actris.eu/) και AERONET (https://aeronet.gsfc.nasa.gov/). Μεταξύ άλλων, συμμετέχει σε έργα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σχετίζονται με την πιστοποίηση δορυφορικών παρατηρήσεων με χρήση επίγειων οργάνων, γεγονός που καθιστά το ΕΦΑ σε πλεονεκτική θέση σχετικά με την άμεση πρόσβαση σε δεδομένα δορυφορικών παρατηρήσεων. Περισσότερες πληροφορίες για το ΕΦΑ και περιγραφή του εξοπλισμού που διαθέτει, στην ιστοσελίδα: http://lap.physics.auth.gr/
Ο σταθμός μέτρησης αέριων ρύπων και ατμοσφαιρικών παραμέτρων του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης Laser του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου λειτουργεί από τον Μάιο 2000 στην περιοχή του Ζωγράφου στο Λεκανοπέδιο Αθηνών (37.96°N, 23.78° E) σε υψόμετρο 212m a.s.l. (https://lrsu.physics.ntua.gr). Ο σταθμός αυτός θεωρείται χαρακτηριστικός περιαστικός σταθμός υποβάθρου που αντανακλά τα γενικότερα επίπεδα ρύπανσης της Αθήνας λόγω της μη άμεσης γειτνίασης με οδικούς κόμβους ή βιομηχανικές πηγές εκπομπών. Ο σταθμός διαθέτει προηγμένης τεχνολογίας συστήματα καταγραφής της κατακόρυφης κατανομής των αερολυμάτων, της ατμοσφαιρικής υγρασίας και του όζοντος (600-10.000 m.a.s.l.), αλλά και της κατανομής μεγέθους των αναπνεύσιμων αιωρούμενων σωματιδίων. Ο σταθμός είναι ενταγμένος στα διεθνή δίκτυα μετρήσεων Global Atmosphere Watch (GAW-DEM) της Παγκόσμιας Οργάνωσης Μετεωρολογίας (WMO), της Ευρωπαϊκής Ερευνητικής Υποδομής για τα αιωρούμενα σωματίδια Aerosol, Clouds and Trace Gases Research Infrastructure (ACTRIS) (https://www.actris.eu) του Ευρωπαϊκού δικτύου σταθμών lidar EARLINET (https://www.earlinet.org) και προσεχώς του διεθνούς δικτύου ηλιακών φωτομέτρων AERONET (https://aeronet.gsfc.nasa.gov).
Laser Development and Applications & Laser Remote Sensing video
O σταθμός της ομάδας Ατμοσφαιρικής φυσικής και τεχνολογίας (ΑPT) του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικής ρύπανσης και αντιρρυπαντικής τεχνολογίας ατμοσφαιρικών ρύπων του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δ.Π.Θ. βρίσκεται στα Κιμέρια Ξάνθης, στην άκρη μιας ομαλής πλαγιάς που βλέπει στο Νότο, με μια κοιλάδα που φτάνει στην παραλία περίπου 20 χλμ από το Νότο, την Ανατολή και τη Δύση και την οροσειρά Ροδόπη από Βορρά. Βρίσκεται 1,7 χλμ. από την πόλη της Ξάνθης (πληθυσμός 65,000).
Στα 120 μ νοτίως του σταθμού βρίσκεται επαρχιακός δρόμος ελαφριάς κυκλοφορίας με κατεύθυνση Α-Δ, με πυκνότητα κυκλοφορίας από 10 (νυχτερινές ώρες) έως 150 (ώρες αιχμής) αυτοκίνητα/ώρα. Δεν υπάρχουν εμπόδια σε απόσταση μικρότερη των 30 μέτρων που να προεξέχουν <18° πάνω από τον ορίζοντα.
Tο ΑPT αποτελεί ενεργό μέλος του πανευρωπαϊκού δικτύου ElectroNet (https://atmospheric-electricity-net.eu/) και του παγκόσμιου δικτύου GLOCAEM (https://glocaem.wordpress.com/).
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: http://atmosphys.env.duth.gr/
O σταθμός παρακολούθησης και χαρακτηρισμού των παραμέτρων αιωρούμενων σωματιδίων του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Ε.Φ.Ε.) «Δημόκριτος» λειτουργεί από το 2007.
Ο σταθμός λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του Εργαστηρίου Ραδιενέργειας και Περιβάλλοντος του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, μακριά από άμεσες εκπομπές, σε περιοχή με βλάστηση (πεύκα), 7 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το ιστορικό κέντρο της Αθήνας μέσα στη μητροπολιτική περιοχή και σε υψόμετρο 270 μ. στην πλαγιά του βουνού του Υμηττού. Η περιοχή είναι χαρακτηριστική των προαστιακών περιοχών των Αθηνών, επηρεασμένη τόσο από τις αστικές εκπομπές, όσο και από το εισερχόμενο περιφερειακό ατμοσφαιρικό αερόλυμα.
Ο σταθμός είναι ενταγμένος στα προγράμματα Global Atmosphere Watch (GAW-DEM), Aerosol, Clouds and Trace Gases Research Infrastructure (ACTRIS) και Emergency Response Radioactivity Network Ro5.
Ο σταθμός παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης και κλιματικής αλλαγής στο Χελμό (ΗΑC)2, είναι σταθμός υψηλού υψόμετρου και ιδρύθηκε πρόσφατα από το Εργαστήριο Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος.
Οι μετρήσεις για τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών των ατμοσφαιρικών παραμέτρων και των συγκεντρώσεων των αερίων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, ξεκίνησαν στα τέλη του 2015.
Τα Αροάνια Όρη, γνωστότερα ως Χελμός, βρίσκονται στη Βόρειο Πελοπόννησο (37.984 N 22.196 E). Ο σταθμός είναι εγκατεστημένος στην υψηλότερη του Χελμού, τη Νεραϊδόραχη (2 314 μ.).
Πρόκειται για το μοναδικό περιβαλλοντικό σταθμό υψηλού υψομέτρου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και έχει ως στόχο τη μελέτη των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών των αερολυμάτων και των αερίων του κλίματος.
Κατά τις ψυχρές περιόδους του έτους, όπου το στρώμα ανάμιξης συρρικνώνεται, ο σταθμός βρίσκεται αποκλειστικά στην ελεύθερη τροπόσφαιρα, ενώ περισσότερο από το 30% των ημερών της Άνοιξης (Μάιος – Ιούνιος) και του Φθινοπώρου (Οκτώβριος – Νοέμβριος), βρίσκεται στα σύννεφα.
